Thiên tài họa sĩ Picasso
BBC

Sinh ra ở Malaga, Tây Ban Nha ngày 25-10-1881, Pablo Picasso rồi sẽ thống trị nghệ thuật phương Tây trong thế kỷ 20.

Con trai của một họa sĩ, Picasso bắt đầu vẽ khi còn bé.

Năm 1895, gia đình ông chuyển đến Barcelona nơi Picasso học tại học viện mỹ thuật của thành phố.

Sự giao du của ông với các họa sĩ, trí thức tại quán cà phê Els Quatre Gats của thành phố giúp phong cách thời kì đầu của Picasso nở rộ. Triển lãm đầu tiên của ông tổ chức ở Barcelona năm 1900, và ông ở lại thành phố cho đến năm 1904.

Phong trào Lập thể
Tháng Tư 1904, Picasso đến Paris, làm bạn với những người như Gertrude và Leo Stein. Là những người sưu tập ban đầu họa phẩm của Picasso, gia đình Stein cũng xem Matisse và Cezanne là đồ đệ của họ.

Từ những thí điểm ban đầu với Chủ nghĩa Ấn tượng, phong cách Picasso tăng tiến, dẫn đến thời kì Xanh (1901-1904) và thời kì Hồng (1905).

Tuy nhiên, chính tác phẩm cột mốc Les Demoiselles d'Avignon năm 1907 đã đưa Picasso vào lịch sử với tư cách sáng lập phong trào Lập thể.

Thông qua Lập thể, Picasso tìm cách tái tạo hình thức sắp xếp các góc cạnh, phân mảnh đề tài đề tạo nên 'tập hợp các hình thức hình học.'

Nội chiến
Từ 1912, Picasso bắt đầu thí nghiệm với các kỹ thuật mới như giấy bồi để tạo nên phong cách mà ngày nay gọi là collage (cắt dán).

Từ bỏ Lập thể khi ở tuổi hơn 30, tác phẩm của Picasso bắt đầu đón thêm nhiều màu sắc và quay trở lại các hình thái cổ điển. Đó là phong cách ông sẽ dùng trong nhiều thập niên trong lúc chơi đùa cùng các ý tưởng gây tranh cãi.

Trong thập niên 1920, nhà nghệ sĩ cũng cống hiến cho phong trào Siêu thực của Salvador Dali và Andre Breton, trước khi xoay sang điêu khắc.

Picasso bị xúc động mạnh vì cuộc nội chiến Tây Ban Nha, và năm 1936 bắt đầu làm tác phẩm Guernica mô tả sự hãi hùng của chiến tranh.

Ảnh hưởng toàn cầu
Picasso ở lại Pháp trong suốt Thế chiến II, bất chấp sự chiếm đóng của Đức và sự đánh giá thấp mà Đức quốc xã dành cho tác phẩm 'suy đồi' của ông.

Năm 1944, nhà họa sĩ gia nhập Đảng cộng sản Pháp và trở thành người ủng hộ lớn tiếng của Joseph Stalin. Gần đây, người ta tiết lộ rằng vì quan điểm này mà ông bị khước từ quốc tịch Pháp.

Không bao giờ rút lui khỏi đời sống dư luận, Picasso tiếp tục làm việc liên hồi trong hội họa, làm gốm và cũng thỉnh thoảng thử viết văn.

Là người quyến rũ phụ nữ có tiếng, ông qua đời năm 1973 ở Pháp ở tuổi 92, để lại bốn người con (là con của ba người tình) và người vợ thứ hai, Jacqueline Roque.

Tính cách mạnh mẽ của ông, cùng sự thay đổi liên tục phong cách, giúp bảo đảm rằng không có mấy ai lại nổi tiếng trong thời họ sống như Picasso.

Những ngày gần đây, thị trường hội hoạ cũng như những người sưu tập tranh bắt đầu được hâm nóng bằng buổi đấu giá của nhà Sotheby’s với tên gọi “Impressionist and Modern Art” mà điểm đinh chính là bức “Boy with a pipe” của danh họa Pablo Picasso. Tuy giá “khoá cửa” của nhà cái Sotheby’s là 70 triệu USD nhưng nhiều người đã cho rằng con số đó sẽ còn lên đến hàng trăm.

Họa phẩm "Boy with a Pipe"

Quả thế thật, tối 5/5/2004 (tức sáng 06/5 giờ Việt Nam) “Boy with a pipe” đã được ấn định ở con số cuối cùng: 104.168.000 USD, một kỷ lục mới cho thị trường hội họa. Giá ban đầu đặt ra là 70 triệu USD, chắc hẳn nhà Sotheby’s phải hiểu tầm mức quan trọng của bức tranh này khi mà kỷ lục đến giờ của thị trường mua bán tranh vẫn là bức "Portrait of Dr. Gachet" của Vincent Van Gogh (lập được vào ngày 15/5/1990) với giá trị 82,5 triệu USD. Hơn thế nữa, kỉ lục gần đây nhất của Picasso là bức “Femme aux bras croisés” bán được 50 triệu USD vào 11/2000 và nhiều người đã nghĩ rằng Picasso sẽ khó lập lại được kỳ tích đó. Nhưng những người định giá của Sotheby’s quả là sành sỏi, họ không những đưa Picasso vượt qua Vincent mà còn đặt nó ở ngưỡng khó ai có thể lặp lại sau này. 14 năm cho một kỷ lục mới và bây giờ người ta tự hỏi bao lâu nữa sự thống trị này sẽ bị đổi ngôi.

“Boy with a pipe” là tài sản của gia đình ông bà John Hay Whitney, nhà sưu tập tranh “danh giá” nhất nước Mỹ. Công trình của họ được xem là một trong những bộ sưu tập “thuộc trường phái ấn tượng và cận đại thế kỷ 20” có giá trị nhất hiện nay. Và vì thế khi họ quyết định đem bán nó và một số hoạ phẩm khác thì đối với Bill Ruprecht, chủ tịch Sotheby’s “rõ ràng đây sẽ là nhóm tranh cực kỳ đặc biệt mà Sotheby’s có thể đem ra bán đấu giá từ trước đến nay”. Bao gồm 34 bức họa, nhưng chỉ bán được 32 bức với giá gần 190 triệu USD, bấy nhiêu thôi cũng đủ làm hài lòng nhiều người. Nói như David Norman, Phó chủ tịch Sotheby's thì "Điều này không đơn giản chỉ xuất hiện một lần trong một thập niên hay lớn hơn là cả một thế hệ mà nó sẽ chỉ là một lần duy nhất diễn ra trong đời”. Tuy không tiết lộ danh tính người mua nhưng Sotheby’s cho biết cuộc đua diễn ra rất căng thẳng, 12 người tham gia cuộc đấu giá nhưng vòng cuối chỉ còn 2 người bám đuổi nhau và cuối cùng chiến thắng đã thuộc về người ra giá cao nhất (93 triệu USD, chưa kể tiền hoa hồng cho Sotheby’s). Số tiền này sẽ thuộc về Quỹ Greentree của gia đình Whitney, một hội từ thiện được lập ra từ khi ông John Whitney qua đời vào năm 1982 (bà Whitney cũng tạ thế vào năm 1998). Và cũng cần phải nói thêm rằng, bức tranh này khi mua nguyên thủy có giá trị tương đương với 30.000 USD ở thời điểm hiện tại, lúc ấy ông John (là cháu nội của thư ký riêng Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln) đang là đại sứ Mỹ tại Anh quốc.

Chân dung tự họa

“Boy with a pipe” hay còn gọi là “Garcon a la Pipe” và 104 triệu USD đã đưa Picasso trở thành một ông vua mới nhất cho thị trường chuyển nhượng tranh, không những thế nó còn lập một kỷ lục khi cả 3 giai đoạn sáng tác tranh chính của ông đều góp mặt trong Top 10 họa phẩm có giá trị nhất, từ “Femme aux bras croisés” (1901-1902, thời kỳ lam) cho đến “Femme assise dans un jardin” (1938, thời kỳ lập thể) và mới nhất là bức tranh này (1905, thời kỳ hồng), điều đó chứng tỏ rằng ở mỗi thời kỳ ông đều thể hiện được tài năng thiên bẩm của mình. “Chàng trai với ống điếu” cầm nhẹ trên tay trái với vòng hoa hồng đội trên đầu được xem là một trong những tác phẩm giá trị nhất của Picasso thời kỳ màu hồng. Đây là thời kỳ “thay hình đổi dạng” trong sáng tác của Picasso sau giai đoạn lam đầy “bần cùng” trước đó. Những giai điệu bi thảm của thời lam được hoán chuyển bằng nỗi buồn man mác, là sự chuyển tiếp tinh tế của màu hồng, của các tông vàng cát tạo nên cảm giác chan hoà ánh nắng mặt trời. Những thân hình mềm dẻo, duyên dáng được biểu hiện bởi những nét đều đặn và đầy hình khối. Những chủ đề chính của ông thường là hình ảnh nghệ nghệ sĩ hát rong, những người làm xiếc hay trẻ em. Thời kỳ này kết thúc ngắn ngủi (1904 -1906) vì sau đó ông chuyển hẳn sang trường phái lập thể, một trường làm “đau đầu” nhiều thế hệ người mê tranh.

Bức tranh tại buổi đấu giá  của nhà Sotheby's

Ngày 8/4 vừa qua cũng là kỉ niệm 31 năm ngày ông qua đời, cuộc bán đấu giá tranh của nhà Sotheby’s cũng thể hiện được phần nào sức sống của ông ở trên nhiều phương diện. Đó là một nghệ sĩ tài năng với phẩm chất nghệ thuật rất trong sáng đầy chất thơ mộng và trên hết là tinh thần đấu tranh kết hợp với chủ nghĩa nhân đạo, đúng như mọi người vẫn hằng tôn vinh ông, “Đứa con lao động của thế kỷ 20”.